İrqçilik müəyyən bir irqin təbii üstünlüyünü müdafiə edən nəzəriyyə və görüşdür. Varislik yoluyla keçən fiziki xüsusiyyətlərlə şəxsiyyət, zəka və mədəniyyət xüsusiyyətləri arasında bir səbəb-nəticə əlaqəsi olduğu inancından qaynaqlanar. Tarix boyu üstün sayılan irqlərin digər irqlər üzərində suverenlik qurma və istismar etmə cəhdlərində qanuniləşdirici bir səbəb olaraq istifadə edildi. Cəmiyyətlər arasındakı birlik və həmrəyliyi yox etməsi, zülm və istismara səbəb olması üzündən İslam tərəfindən qəti şəkildə qadağan edildi. İrqçilik, insanlıq tarixi içində uzun bir keçmişə malikdir. Köhnə Yunan, Roma, Misir cəmiyyətlərində suveren xalqlar özlərinin təbii üstünlüklərinə inanarlar, özlərindən olmayan xalqları ikinci sinif insan, bu səbəbdən kölə və xidmətçi olmaq üzrə yaradılmış birliklər olaraq qiymətləndirərdilər. İsrailoğulları kimi cəmiyyətlərdə isə irqçilik dini bir xüsusiyyət qazanmışdı.
İslamın iqrçiliyə münasibəti
İslam, zülm və istismara gətirib çıxaran bütün inanc və düşüncələr kimi irqçiliyi də qadağan etmişdir.
Quran irqlərin eyni kökdən gəldiklərini ifadə edərək, üstünlük iddialarının əsassızlığını ortaya qoymuşdur. Bütün insanlar və xalqlar Adəm (ə.s) ilə bərabər yoldaşı Həvvadan yaradılmışdır. İnsan cəmiyyətinin irqlərə, qəbilələrə ayrılması da onların tanış olmaları və köməkləşmələri məqsədinə bağlıdır. Zülm və istismara səbəb olacaq irsi bir üstünlük əsas mahiyyət deyil. İnsanların və cəmiyyətlərin yaxşılıq və üstünlükləri yalnız inanclarına, həyati formalarına bağlıdır, Allahın əmrlərinə uyğungəlmə, qadağan etdiklərindən qaçınma mövzusundakı vasvasılıqlarından qaynaqlanar (əl-Hucurat, 49/13). İslama görə irq elementi insanlara təbii bir üstünlük təmin etmədiyi kimi mədəni bir cəmiyyətin meydana gəlməsində də təməl faktor deyil. Mədəni bir cəmiyyət, heyvanlar kimi iç motivləriylə birlikdə yaşayan insanlardan deyil, azad iradələriylə seçdikləri inanc və ideallar ətrafında toplanan insanlardan meydana gələr. Bu səbəblə İslam cəmiyyəti İslamı bir din, bir həyati nizam və forma olaraq mənimsəyən insanların meydana gətirdiyi cəmiyyətdir. Təyin edici tək faktorun inanc olduğu bu cəmiyyətin meydana gəlməsində başqa heç bir maddi ya da mənəvi faktorun rolu yoxdur. Eyni əqidə ətrafında birləşən insanlar, qan bağları olmasa da qardaşdırlar (əl-Hucurat, 49/10). Buna qarşılıq, eyni inancın paylaşılmaması vəziyyətində, ata oğul arasında belə bir yaxınlıqdan söz edilə bilməz. İman etmədiyi üçün atasının çağırışına uyğun gəlməyən Hz. Nuhun oğlu onun ailəsindən sayıla bilməz (Hud, l l/46). Eyni inancı paylaşan möminlər küfrü seçmələri vəziyyətində nə atalarını, nə də qardaşlarını vəli təyin edə bilərlər (ət- Tövbə, 9/23). Heç bir mömin, atası, oğulu, qardaşı ya da digər bir yaxını da olsa, Allaha və Peyğəmbərinə düşmən olan kimsəyə sevgi bəsləyə bilməz (əl-Mübarizə. 58/22). Peyğəmbər [s] deyir: Əgər eşitsənizki kimsə, cahilliyədəki kimi öz soyu ilə fəxr edir, ona deyinki qoy atasının fərcindən [əl-xən] dişləri ilə yapışsın. Və bunu dolayısı yolla deməyin". Əhməd 5/136. Buxari "Mufrad" 2/427. Əl-Heysəmi, ibn Hibban, əl-Albani, Muqbil, Şueyb və Əbdül-Qadir əl-Arnavut səhihliyini təsdiqləyiblər.
Peyğəmbər (s.a.s) də cahil bir adət olan irqçiliyi tez-tez gündəmə gətirərək tənqid etmiş və qadağan etmişdir. Vida həcci əsnasında, Vida Xütbəsi olaraq bilinən məşhur nitqində Ərəbin Ərəb olmayan, ağ rənglinin qara, qara rənglinin ağ üzərində bir üstünlüyü olmadığını, üstünlüyün yalnız təqva ilə olduğunu elan etmişdir. Məkkənin fəthində, Kəbəni təvaf etdikdən sonra söylədiyi nitqdə Peyğəmbər (s.ə.s) eyni gerçəyi belə dilə gətirmişdir: "Sizdən cahiliyye ayıblarını və böyüklənməsini aradan qaldıran Allaha həmd olsun. Ey insanlar, bütün insanlar iki qrupa ayrılarlar. Bir qrup yaxşılıq edən, yaxşı olan və pislikdən çəkinənlərdir ki, bunlar Allah nəzərində qiymətli olan kəslərdir. ikinci qrup isə günahkar və üsyankar olanlardır ki, bunlar da Allah nəzərində dəyərsiz olanlardır. Yoxsa insanların hamısı Adəmin uşaqlarıdır; Allah Adəmi də torpaqdan yaratmışdır."
İrq üstünlüyü düşüncəsinin əsassızlığı başqa bir hədisdə də belə ortaya qoyular "Hamınız Adəmin oğullarısınız, Adəm də torpaqdan yaradılmışdır. İnsanlar ataları və babaları ilə öyünməkdən imtina etsinlər. Çünki onlar Allah nəzərində kiçik bir qarışqadan daha dəyərsizdirlər" (Tirmizi Təfsir surə, 49). Peyğəmbər (s.ə.s) insanların eyni kökdən gəldiklərini və üstünlüyün tək təqva ilə ölçülə biləcəyini ifadə etməklə kifayətlənməyərək Allahın insanları irqlərinə görə qiymətləndirməyəcəyini də israrla vurğular. Bir hədisində "Allah qiyamət günü sizin əslinizdən-nəslinizdən soruşmayacaq. Şübhəsiz Allah qatında ən üstün olanınız pisliklərdən ən çox çəkinəninizdir." buyurmuşdur. Eyni məna digər bir hədisdə də belə dilə gətirilər: "Allah sizin mallarınıza və şəkillərinizə baxmaz; lakin O sizin ürəklərinizə və əməllərinizə baxar (Müslim, Birr, 33; İbn Macə, Zühd, 9).
Bütün bu gerçək və xəbərdarlıqlar qarşısında irqçilik iddiası güdən adamın müsəlmanlıq iddiasının bir mənası yoxdur. Peyğəmbər (s), "irqçilik iddiasına cəhd edən bizdən deyil, irqçilik üzərinə döyüşə girişən də bizdən deyil". (Müslim, Abadlığa, 53, 54, 57) buyuraraq belə bir adamın yerini təsbit etmişdir. İslam, gətirdiyi universal qardaşlıq qanunu ilə Cahiliyyə dövründə şiddətlə hökm sürən irqçilik adətini əzib yox etdi. Özlərini soylu və üstün görən Məkkə aristokratlarının zülm və təzyiqlərinə baxmayaraq İslam, Romalı Süheyb, Həbəşli Bilal və İranlı Səlman Farisi kimi alçaldılan insanların səyləriylə müvəffəqiyyətə çataraq universal bir cəmiyyət meydana gətirdi. Çox təəssüf ki Əməvilər dövründə İslam suverenliyinin yerini alan sahə səltənətlə birlikdə bir çox cahiliyyə adəti kimi irqçilik də yenidən canlandı. Ərəb olmayan müsəlmanlar bütündən bir hissə sayılır, Qureyş xaricindəki Ərəblər belə kiçik hesab edilirdi. Əməvilərin davam etdirdiyi irqçi siyasət qısa zamanda Ərəb olmayan müsəlmanlar arasında da irqçi meyllərin ortaya çıxmasına səbəb oldu. Xüsusilə Farslar və Türklər arasında başlayan bu meyl gedərək Şuubiyə olaraq xatırlanan irqçi, milliyətçi hərəkatlara çevrildi. Əməvilərin yıxılmasında əhəmiyyətli bir faktor olan Şuubiyə hərəkatı Abbasilər dövründə təsirini itirməklə birlikdə tamamilə yox olmadı. İrqçilik meylləri İslam dünyasında on doqquzuncu əsrin sonlarında yenidən canlanmağa başladı və çox təəssüf bu bu günə qədər də davam etməkdədir.
.
Yorum Gönder